Kata Kerja

Kata kerja merupakan golongan kata yang menjadi inti dalam frasa kerja, sama ada yang berlaku atau dilakukan. Contohnya, berjalan, makan, memakan, dimakan dan sebagainya. Kata kerja terbahagi kepada, kata kerja transitif ( Perbuatan Melampau ) dan kata kerja tak transitif ( Perbuatan tidak Melampau ).

Kata Kerja Transitif

Kata kerja transitif ialah segala perbuatan yang dilakukan oleh pembuatnya kepada benda lain. Benda yang kena oleh perbuatan itu dipanggil penyambut ( objek ). Ayat yang menggunakan kata kerja transitif mesti mempunyai penyambut ( objek ). Kata kerja ini biasanya mempunyai imbuhan ‘me-‘ sama ada sebagai awalan atau sebahagian daripada imbuhan contohnya mengambil, mendermakan, membacakan, menduduki, mempersilakan.

       Kata Kerja Transitif Aktif

Kata kerja transitif aktif ialah kata kerja yang mesti disertai oleh objek, iaitu kata nama dan ayatnya berbentuk aktif. Kata kerja transitif aktif menggunakan imbuhan men, men ...i, men ...kan, memper, memper...i, dan memper...kan.

      Kata Kerja Transitif Pasif

Kata kerja transitif pasif ialah kata kerja yang disertai oleh objek, dan ayatnya berbentuk pasif. Kata kerja transitif pasif menggunakan imbuhan di-.

Penyambut	Kata Kerja Transitif	Pembuat
Radio itu	didengari	Atan
Burung itu	ditangkap oleh	seekor kucing
Sayur itu	dijual oleh	seorang perempuan
Ikan itu	dijala oleh	Pak Abu
Surat itu	sedang ditulis oleh	bapa

Kata Kerja Tak Transitif

Kata kerja tak transitif ialah segala perbuatan yang dilakukan oleh pembuat itu sendiri kepada diri pembuat itu sendiri, tidak kepada benda atau orang lain. Kata kerja ini tidak memerlukan penyambut. Kata kerja tak transitif terbahagi kepada dua iaitu kata kerja tak transitif berpelengkap' dan kata kerja tak transitif tak berpelengkap.

          Kata Kerja Tak Transitif Berpelengkap

Kata kerja ini memerlukan pelengkap. Pelengkap merupakan kata atau frasa yang melengkapkan ayat supaya tidak kelihatan tergantung dan bukannya satu objek (penyambut).

Pembuat	Kata Kerja Tak Transitif	Keterangan
Kami	mandi	di tasik
Dia	senyum	semasa berjalan
Air sungai	beransur	surut

        Kata Kerja Tak Transitif Tak Berpelengkap

Kata kerja ini tidak memerlukan penyambut mahupun pelengkap. Selalunya berada di hujung ayat.

Pembuat	Kata Kerja Tak Transitif
Rumahnya	roboh
Radio itu	berbunyi
Turunnya Union Jack itu, Jalur Gemilang pula	berkibar

Kata Ganti Nama

Kata ganti nama iaitu kata ganti nama diri. Untuk pengetahuan anda, kata ganti nama bukan sahaja terhad kepada kata ganti nama diri tetapi merangkumi juga kata ganti tak tentu, kata ganti nama tempat, kata ganti nama tunjuk, dan kata ganti tanya.

Kata Ganti Tak Tentu

Kata ganti tak tentu menunjukkan sesuatu atau seorang secara tidak tentu.
Contoh: apa-apa, mana-mana, siapa-siapa, dan bila-bila.

Kata Ganti Nama Tempat

Kata ganti nama tempat digunakan untuk menggantikan nama sesuatu tempat.
Contoh: sana, sini, dan situ.

Kata Ganti Nama Tunjuk

Kata ganti nama tunjuk digunakan untuk menunjukkan tempat atau cara.
Contoh: ini, itu, begini, dan begitu.

Kata Ganti Tanya

Kata ganti tanya digunakan untuk membentuk ayat tanya.
Contoh: apa, berapa, siapa, dan seumpamanya.

Kata Nama

Kata Nama Am

Kata nama am ialah kata yang digunakan untuk menjelaskan nama sesuatu yang bernyawa seperti orang, haiwan, dan sesuatu yang tidak bernyawa seperti tumbuh-tumbuhan, tempat , benda, dan sebagainya secara umum seperti dalam contoh di bawah:

orang: ayah, polis, perempuan dll.

haiwan: ayam, itik, buaya dll.

benda: televisyen, komputer, bank dll.

tempat: stadium, jalan raya, pulau dll.

Kata nama am boleh dibahagikan kepada dua iaitu konkrit dan abstrak. Kata nama am konkrit ialah nama sesuatu yang dapat dipegang, dirasa atau dilihat. Kata nama am abstrak pula ialah nama sesuatu yang hanya dibayangkan atau dikhayalkan. Kedua kelas kata ini boleh terdiri daripada kata dasar dan kata terbitan.
Contoh: buai -> buaian
Kata nama am mestilah menggunakan huruf kecil melainkan pada awal ayat.

Kata Nama Khas

Kata nama khas ialah kata nama yang secara khususnya digunakan untuk menyebut nama sesuatu benda sama ada benda yang bernyawa dan yang tidak bernyawa. Benda-benda yang bernyawa ialah nama manusia dan nama binatang. Benda-benda yang tidak bernyawa ialah nama tempat, judul buku, nama bangunan, dan sebagainya.

Perkataan Nama Khas digunakan bagi menyebut sesuatu yang tertentu, khusus atau khas. Contoh perkataan ditunjukkan seperti di bawah:

benda: Sri Aman, Volvo, Parker 45, Hikayat Hang Tuah, dll

orang: Cik Rafidah, Inspektor Azman, Dr. Long dll

binatang: Blacky, Pak Belang, Sang Kancil,dll

tempat: Kampung Bahru, Shah Alam, Kuala Lumpur dll

Biasanya huruf pertama perkataan nama khas ini hendaklah ditulis dengan huruf besar.

Kata Ganti Nama

Untuk rencana lanjutan, lihat Kata Ganti Nama
Kata ganti nama ialah kata nama yang digunakan untuk mewakili diri seseorang atau sebagai penunjuk. Kata ganti nama penunjuk terbahagi kepada dua iaitu penunjuk bersifat menerangkan (contohnya ini, itu), dan penunjuk bersifat pertanyaan (contohnya siapa, apa, mana).
Kata ganti diri pula terbahagi kepada tiga:

diri pertama:saya, beta, aku, patik, kami, kita, daku

diri kedua: awak, engkau, kamu, anda, saudara, saudari, tuan hamba

diri ketiga: ia, dia, beliau, mereka, baginda, -nya

Kata Nama Terbitan

Untuk rencana lanjutan, lihat Imbuhan Kata Nama
Kata nama terbitan wujud apabila kata nama am diberi imbuhan. Imbuhan yang membentuk kata nama terbitan boleh diletakkan di awal kata ( awalan ), di akhir kata ( akhiran ), di awal dan di akhir kata ( apitan ) dan diselitkan di tengah perkataan ( sisipan).

Imbuhan Kata Nama

Awalan

ke-

Awalan "ke-" boleh membentuk kata bilangan himpunan, kata bilangan tingkat dan kata nama. Huruf akar akan kekal biarpun setelah digabung dengan kata imbuhan ini. Bukan semua perkataan boleh digabungkan dengan awalan "ke-". Kebanyakannya memerlukan akhiran -an untuk membentuk perkataan yang tepat. Awalan "ke-" boleh membawa maksud berikut kepada kata dasar:

• penanda orang atau benda dengan memberi tumpuan kepada maksud kata dasar (kata nama): kekasih, ketua, kemudi

pe(n)-

Imbuhan awalan "pe(n)-" menerbitkan kata nama yang memberi maksud tertentu kepada perkataan dasar yang diimbuhkannya, dengan membawa erti-erti berikut:

• alatan/perkakas: pembakar, pengasah, penukul, penapis
• orang yang membuat: penulis, pencipta, pentadbir
• sesuatu yang menyebabkan jadi...: pengasih, pemanis, pendingin
• orang yang selalu atau suka...: penidur, pemalas, perokok
• orang yang mempunyai sifat...:pemalu, pemurah, pembengis
• milik sifat seseorang: pemuda, pembesar
• ukuran bagi waktu atau tempat: pemeluk, penanak, pelaung
• hasil atau kesan daripada sesuatu: penyakit, pendapat

Awalan "pe(n)-" berubah bentuk mengikut fonem pertama dalam kata dasar:

Bentuk imbuhan	Fonem pertama kata dasar	Gugurkan?	Contoh	Huraian
mem-	/b/	Tidak	baris → pembaris
	/p/	Ya	panah → pemanah	Kecuali kata pinjaman dan sebilangan kecil kata jati Cth: pempamer
men-	/c/ /d/ /j/ /sy/	Tidak	curi → pencuri datang → pendatang jahat → penjahat syarah → pensyarah
	/t/	Ya	tari → penari	Kecuali kata pinjaman dan sebilangan kecil kata jati Cth: pentadbir
meng-	(vokal)	Tidak	arah → pengarah
	/g/	Tidak	ganti → pengganti
	/k/	Ya	karat → pengarat	Kecuali kata pinjaman dan sebilangan kecil kata jati Cth: pengkaji
meny-	/s/	Ya	sakit → penyakit	Kecuali sesetengah kata pinjaman dan sebilangan kecil kata jati Cth: penstabil
me-	/l/ /m/ /n/ /ng/ /ny/ /r/ /w/ /y/	Tidak	lambung → pelampung makan → pemakan nyanyi → penyanyi rasa → perasa wangi → pewangi
menge-	-	Tidak	sah → pengesah	Untuk kata dasar satu suku kata sahaja.

Bagi perkataan yang bermula dengan huruf vokal, sebutan perkataan berubah misalnya pengambil (ambil) akan disebut sebagai pe-ngam-bil dan penguji (uji) disebut pe-ngu-ji. Berbeza dengan huruf yang bermula dengan konsonan (kecuali k, s, t dan p) bunyi perkataan asal akan dikekalkan seperti penggosok disebut peng-go-sok.

Imbuhan "pe(n)-" berpadan fungsinya dengan imbuhan "me(n)-" untuk kata kerja.

pe-

Imbuhan awalan "pe-" (tanpa pembolehubah (n) dalam "pe(n)-") menerbitkan kata nama memberi maksud tertentu kepada perkataan dasar yang diimbuhkannya. Berbeza dengan imbuhan "pe(n)-", imbuhan "pe-" hanya boleh digunakan untuk manusia, iaitu seperti berikut:

• pelaku tindakan dalam kata dasar: pesaing, peserta
• penerima tindakan atau kesan dalam kata dasar: pesalah, pesakit

per-

Imbuhan awalan "per-" digunakan untuk mengimbuhkan kata dasar yang sering dijadikan kata kerja dengan berimbuhkan awalan "ber-".

juru-

Awalan "juru-" digunakan untuk mendukung penanda makna ahli atau orang yang terlibat secara langsung dengan maksud pekerjaan kata dasar dan boleh bergabung dengan kata dasar daripada golongan kata nama, kata kerja, dan akar. Contoh-contohnya adalah seperti berikut:

• juru- + kata nama: juruwang, jurubahasa

• juru- + kata kerja: jurukira, jurujual, juruselam, juruterbang

• juru- + akar kata: jurutera, jurumudi

Akhiran

-an

Imbuhan akhiran "-an" menerbitkan kata nama yang memberi maksud tertentu kepada perkataan dasar yang diimbuhkannya, dengan membawa erti-erti berikut.

• benda, bahan yang dilakukan kata dasar: kiriman, makanan
• hasil perbuatan kata dasar: tulisan, bungkusan
• tempat yang disifatkan kata dasar: ruangan
• benda kata dasar yang besar atau luas: lautan

Apitan

ke-…-an

Imbuhan apitan "ke-…-an" menerbitkan kata nama yang memberi maksud tertentu kepada perkataan dasar yang diimbuhkannya, dengan membawa erti-erti berikut:

• hasil perbuatan kata dasar: keberanian, kepercayaan
• keadaan yang disifatkan kata dasar: keindahan, keselesaan

pe(n)-…-an

Imbuhan apitan "pe(n)-…-an" menerbitkan kata nama yang memberi maksud tertentu kepada perkataan dasar yang diimbuhkannya, dengan membawa erti-erti berikut:

• perbuatan: pemeriksaan, pemilihan
• hasil perbuatan: pembangunan, pelaburan

Imbuhan "pe(n)-…-an" berpadan fungsinya dengan imbuhan "me(n)-" untuk kata kerja.

per-…-an

Imbuhan apitan "per-…-an" menerbitkan kata nama yang memberi maksud tertentu kepada perkataan dasar yang diimbuhkannya, dengan membawa erti-erti berikut:

• perbuatan: pertandingan, pergeseran
• tempat: perumahan, perkuburan

Imbuhan "pe(n)-…-an" berpadan fungsinya dengan imbuhan "ber-" untuk kata kerja.

Sisipan

Sesetengah kata dasar boleh diubah atau diperkuat maknanya dengan dibubuh imbuhan sisipan "-el-", "-em-", "-er-" dan "-in-". Contoh: tapak → telapak; kuning → kemuning.

Kata Ganda

Proses penggandaan dalam bahasa melayu ialah proses yang menggandakan (mengulangi) kata dasar.

Dalam bahasa melayu terdapat tiga jenis penggandaan iaitu :

Penggandaan penuh (melibatkan seluruh kata dasar)

Penggandaan separa (melibatkan sebahagian kata dasar)

Penggandaan berentak (berdasarkan rentak bunyi tertentu)

Penggandaan Penuh

Penggandaan penuh ialah proses yang menggandakan keseluruhan kata dasar samaada mengandungi imbuhan ataupun tidak.

Penggandaan penuh yang terjadi pada kata dasar yang tidak ada imbuhan menggandakan seluruh kata dasar.Contohnya :

~ negara-negara ~ guru-guru

~ pulau-pulau ~ mandi-mandi

~ buku-buku ~ suku-suku

~ cantik-cantik ~ minum-minum

Penggandaan Separa

Penggandaan separa ialah proses yang menggandakan sebahagian kata dasar sahaja.

Kata dasar boleh merupakan kata tunggal atau kata terbitan.

Penggandaan separa boleh berlaku dihadapan atau dibelakang kata dasar.

Penggandaan separa yang berlaku pada kata dasar tunggal lazimnya melibatkan pengulangan suku kata pertama dan letak gandaannya pada bahagian hadapan kata dasar.

-lelaki

-jejari

-sesiku

-rerambut

-lelangit

Penggandaan Berentak

Ialah proses yang menggandakan kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar itu.

Dalam pergandaan berentak, seluruh kata dasar digandakan dan bunyi-bunyi tertentu diulang atau diubah.Berdasarkan pengubahan dan pengulangan bunyi-bunyi demikian,maka penggandaan berentak boleh dibahagikan kepada tiga jenis :

Pergandaan berentak pengulangan vokal

Pergandaan berentak pengulangan konsonan

Pergandaan berentak bebas

Penggandaan Berentak Pengulangan Vokal:

Penggandaan yang mempunyai ciri-ciri persamaan pada bunyi-bunyi vokal tertentu,iaitu terdapat ciri-ciri keharmonian vokal.Contohnya :

~ sayur-mayur

~ kuih-muih

~ selok-belok

~ lauk-pauk

~ gotong-royong

sumber rujukan: Tatabahasa Dewan terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka